Europabrief November 2012

Eros rijdt op de panter. Liefde en huwelijk in de wereldgodsdiensten

Door Hanna-Barbara Gerl-Falkovitz

"Hebben we het juiste begrip van de liefde? Het is bij ons vaak sentimenteel, papperig geworden. (...) De moderne tijd moet de liefde als iets veel ruimers, vruchtbaarders en geweldigers zien dan ze nu doet." Romano Guardini

Is ons begrip van liefde niet te zacht? Liefde en huwelijk worden in de grote tradities van de wereld niet zozeer als gezellige intimiteit als wel als goddelijke handeling gezien. Liefde en huwelijk hebben in de spirituele en religieuze geschiedenis van de wereld altijd met de schepping en het instandhouden van de wereld te maken. Het romantische „met-z’n-tweetjes“ staat hier niet op de voorgrond. In de Indische traditie is dit heel duidelijk waar het nog steeds heel gebruikelijk is om door familieleden uitgehuwd te worden. Zelfs de Scandinavische Edda zegt: "Ze trouwden, en kregen elkaar lief." Onze focus op "ik en jou" is eigenlijk een laat en zeer individualistisch concept.

Ook in het hindoeïsme is de seksuele daad in het huwelijk een heilige daad. Tijdens de driedaagse huwelijksviering nadert de bruidegom de bruid pas in de derde nacht. Voordien zijn er tal van religieuze zegeningen.

De erotische ontmoeting wordt in vele Aziatische tantra gezien als een voortzetting en stabilisatie van het oerbegin van de wereld. Ook hier trouwt een paar niet alleen als een uiting van persoonlijke liefde, maar om bij te dragen tot de schepping van de wereld. Waar getrouwd wordt, wordt de wereld geschapen.

Het gaat dus niet primair om instincten en behoeften - het gaat over de samenhang van het universum. Dit sacrale meewerken vormt een duidelijke parallel met de heiligheid van het huwelijk in het christendom. Juist omdat Eros "op de panter rijdt " (zoals de Grieken zeggen), moet hij in de ruimte van het heilige geplaatst worden.

Wat leeft bestaat niet uit harmonische krachten. In de mythen van verschillende culturen is er een tegenstelling tussen man en vrouw. Deze krachten zijn van even groot gewicht, maar duidelijk onderscheiden en onderworpen aan afzonderlijke taken. Ook in de yin en yang van Lao Tze wordt dit duidelijk tot uitdrukking gebracht. De vrouw is voor de man een raadsel, dat hij met al zijn krachten moet oplossen. Daarmee staat zij voor beweging en ook een beetje voor irritatie. Ze test hem en hij maakt haar vrij. De vrouw wordt maar door de man vrouw en moeder. De man wordt maar door de vrouw man en vader.

Er is meer moed nodig om zich met het andere geslacht in te laten dan met het eigen geslacht. En in de ontmoeting van de geslachten ligt een uitdrukking van goddelijke spanning. Die spanning juist richten is de werkelijke betekenis van het woord kuis. Want kuis komt van het Latijnse "conscius" - "bewust". Kuis-zijn betekent dus niets anders dan de eigen energie bewust te richten in plaats van te laten lopen.

Een betrekking betekent ook dat we ons aangetrokken voelen door en tot iemand en dat we uit onszelf getrokken worden. In alle grote tradities erkent men het samenspel van man en vrouw. Tegenpolen zijn noodzakelijk opdat iets zou bewegen, opdat iets in werking treedt! De polaire geslachten werken volgens een slot-sleutel-model. Met twee sleutels kan je niets ontsluiten, twee sloten kunnen elkaar niet openen. Er bestaat geen twee-eenheid die uit gelijken bestaat, er bestaat maar twee-eenheid in contrast. Wie ten diepste anderen ontwijkt, ontwijkt het leven. Leven en groot geluk liggen in het anders-zijn.

 

Boeken-tip (Duits): „Frau-Männin-Menschin. Zwischen Feminismus und Gender“, door Hanna-Barbara Gerl-Falkovitz, Verlag Butzon&Bercker Kevelaer, 2009.